Những động thái gần đây của Chính phủ, Bộ Tài chính cho thấy, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang phát triển “hơi” nóng. Hành động trên là nhằm rà soát, kiểm soát, để hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư, doanh nghiệp và thị trường trong bối cảnh chưa có cơ quan xếp hạng tín nhiệm…
Doanh nghiệp phát hành trái phiếu có thể có tài sản đảm bảo hoặc không nhưng nhất thiết phải có cơ quan xếp hạng tín nhiệm để đánh giá, phân tích mức độ rủi ro của các loại trái phiếu, chủ thể phát hành trái phiếu để đưa mức độ xếp hạng, căn cứ vào đó suy ra lãi suất tương ứng, phù hợp với khẩu vị rủi ro cả từng nhà đầu tư. Ví dụ, loại trái phiếu B3 tương đối rủi ro khá cao nhưng vẫn có những nhà đầu tư sẵn sàng chấp nhận rủi ro đó và được hưởng lãi suất cao tương ứng và ngược lại.
Ngày 17/9/2021, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, thị trường TPDN xuất hiện hiện tượng chào bán, phân phối, chuyển quyền sở hữu chưa phù hợp với quy định của pháp luật.
Để phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp theo hướng an toàn, bền vững, đồng thời ngăn chặn những rủi ro tiềm ẩn của thị trường này, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước yêu cầu các công ty chứng khoán đảm bảo tuân thủ nghiêm quy định tại Nghị 153/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ quy định về chào bán, giao dịch TPDN riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán TPDN ra thị trường quốc tế trong việc thực hiện dịch vụ tư vấn hồ sơ chào bán trái phiếu; dịch vụ xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp; dịch vụ đấu thầu, bảo lãnh, đại lý phát hành trái phiếu; dịch vụ đăng ký, lưu ký và chuyển nhượng trái phiếu.
Yêu cầu của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước được đưa ra trong bối cảnh, Bộ Tài chính liên tục ra các văn bản, công văn cảnh báo về rủi ro của thị trường TPDN, đặc biệt là trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ gửi tới nhà đầu tư và các công ty chứng khoán. Năm 2020, chỉ trong vòng 3 tháng Chính phủ đã phải ban hành 2 Nghị định để “siết” lại hoạt động thị trường TPDN phát hành riêng lẻ.
Cụ thể, ngày 9/7/2020, Chỉnh phủ ban hành Nghị định 81/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 163/2018/NĐ-CP ngày 04/12/2018 về phát hành trái phiếu doanh nghiệp chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 1/9/2020 theo hướng chặt chẽ, thận trọng hơn nhằm lành mạnh hóa, kiểm soát rủi ro thị trường, đặc biệt với loại hình TPDN phát hành riêng lẻ. Nghị định 163 ban hành cuối năm 2018 đã tạo bước phát triển đột phá cho chị trường này vào năm 2019. Tuy nhiên, sự tham gia nhanh chóng của các nhà đầu tư cá nhân (bao gồm cả những nhà đầu tư không có năng lực phân tích, đánh giá mà chỉ quan tâm đến lãi suất) dẫn đến rủi ro cho nhà đầu tư, doanh nghiệp phát hành và tính ổn định của thị trường. Không những vậy, trên thị trường TPDN riêng lẻ cũng đã xuất hiện những méo mó khi có hiện tượng doanh nghiệp phát hành trái phiếu với khối lượng lớn gấp nhiều lần so với vốn chủ sở hữu, liên tục huy động thông qua chia nhỏ thành nhiều đợt phát hành và tăng mức lãi suất để thu hút nhà đầu tư cá nhân nhỏ, lẻ.
Bộ Tài chính cũng cho hay có trường hợp doanh nghiệp phát hành TPDN với khối lượng lớn trong khi vốn chủ sở hữu nhỏ, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh lỗ qua các năm. Đặc biệt đối với nhóm bất động sản, trong số hơn 100 doanh nghiệp bất động sản phát hành TPDN riêng lẻ trong năm 2021 có 26 doanh nghiệp ghi nhận lỗ trong 6 tháng đầu năm 2021. Tại thời điểm 30/6/2021, hệ số nợ vay trên vốn chủ sở hữu bình quân của các doanh nghiệp bất động sản niêm yết là 2,5 lần, trong khi tỷ lệ này của các doanh nghiệp bất động sản chưa niêm yết là 8,1 lần.
Trước thực trạng rủi ro của thị trường TPDN tăng cao, ngày 3/12/2021, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có Công điện yêu cầu Bộ Tài chính thanh, kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật về phát hành và sử dụng vốn thu được từ phát hành trái phiếu, nhất là phát hành trái phiếu riêng lẻ của các doanh nghiệp bất động sản, của tổ chức tín dụng có liên quan đến doanh nghiệp bất động sản, các doanh nghiệp có khối lượng phát hành lớn, lãi suất cao, các doanh nghiệp có kết quả kinh doanh thua lỗ, các doanh nghiệp phát hành không có tài sản bảo đảm… báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 15/12/2021;
Ngân hàng Nhà nước chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra tình hình và hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của các tổ chức tín dụng, kịp thời phát hiện và cảnh báo các rủi ro và có biện pháp xử lý theo quy định, bảo đảm an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng; Bộ Công an phối hợp với Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan có liên quan nắm bắt tình hình, tiếp nhận thông tin, vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật (nếu có) để xử lý nghiêm theo đúng quy định pháp luật.
Cùng ngày 3/12, Bộ Trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã có văn bản yêu cầu Uỷ ban Chứng khoán kiểm tra, giám sát hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) trong bối cảnh hoạt động phát hành TPDN không có tài sản bảo đảm tăng nhanh và nóng. Yều cầu Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước đẩy nhanh việc ban hành Thông tư hướng dẫn giao dịch TPDN riêng lẻ giữa các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo trách nhiệm được giao tại Nghị định số 153/2020/NĐ-CP. Trước đó, Bộ Tài chính cũng đã liên tục ra các công văn, văn bản cảnh báo nhà đầu tư về tính rủi ro của TPDN, hai Nghị định 153, 81 đã được ban hành nhằm hạ nhiệt sức nóng của thị trường TPDN phát hành riêng lẻ.
Nhật Hạ
(Tổng Hợp)