Mặc dù chưa có danh tính chính xác của các ngân hàng đã bị thanh tra đột xuất, song nhìn từ báo cáo tài chính của các ngân hàng tại thời điểm 31/12/2022 có 17 ngân hàng trong tổng số 28 ngân hàng được thống kê đang nắm giữ 187,7 nghìn tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp.
Con số này tương đương gần 8 tỷ USD, giảm 13% so với cuối năm 2021 – theo báo cáo từ FiinRatings.
Trong đó, MB trở thành ngân hàng nắm giữ trái phiếu nhiều nhất hệ thống với hơn 43,6 nghìn tỷ đồng, tăng 11% so với đầu năm.
Techcombank lùi về vị trí á quân sau khi giảm 34,5% giá trị trái phiếu doanh nghiệp đang nắm giữ, từ 62,6 nghìn tỷ đồng về còn hơn 41 nghìn tỷ đồng vào cuối năm trước.
Giá trị trái phiếu doanh nghiệp mà VPBank và TPBank lần lượt nắm giữ tăng 18% và 16% so với cuối năm 2021, nâng giá trị trái phiếu doanh nghiệp đang nắm giữ của 2 ngân hàng này lên xấp xỉ 32,9 nghìn tỷ đồng và 21,6 nghìn tỷ đồng.
SHB tăng gấp đôi lượng trái phiếu nắm giữ so với đầu năm lên gần 13,2 nghìn tỷ đồng vào cuối năm 2022. Nhờ đó, SHB vượt qua nhiều “ông lớn” khác để giữ hạng 5 trong top các ngân hàng có giá trị trái phiếu doanh nghiệp cao nhất.
Tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp thuộc top 5 (MBBank, Techcombank, VPBank, TPBank, SHB) nắm giữ đã chiếm đến 81% tổng giá trị của 17 ngân hàng cộng lại.
Nếu loại trừ 3 ngân hàng thương mại cổ phần có vốn nhà nước trong 17 ngân hàng kể trên, các ngân hàng nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp nhiều hiện tại là: MB, Techcombank, VPBank, TPBank, SHB, BaoViet Bank, BIDV, HDBank, VietinBank, Bac A Bank, OCB, MSB, NamABank, VIB, KienLongBank, SeABank. Như vậy, nhiều khả năng, 11 ngân hàng bị thanh tra hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp nằm trong nhóm ngân hàng này.
Với hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của các tổ chức tín dụng, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, đã thanh tra đột xuất và có kết luận thanh tra tại 11 tổ chức tín dụng. Trên cơ sở kết quả thanh tra, cơ quan quản lý tiền tệ đã ban hành một số quyết định xử phạt vi phạm hành chính với các ngân hàng có hành vi vi phạm.
Hiện, danh tính 11 ngân hàng bị thanh tra về hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp đang được dư luận quan tâm.
Việc thanh tra về hoạt động đầu tư trái phiếu là hoạt động thông thường của Ngân hàng Nhà nước đối với các ngân hàng thương mại. Ngoài 11 ngân hàng đã được thanh tra trong năm 2022, ngân hàng nào có hoạt động đầu tư trái phiếu sẽ lần lượt được thanh tra hết trong năm 2023.
Đáng chú ý, 11 ngân hàng đã được Ngân hàng Nhà nước thanh tra về hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp năm 2022, trong đó 9 ngân hàng thuộc diện thanh tra đột xuất và 2 ngân hàng thuộc danh sách thanh tra theo kế hoạch của Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên, về cơ bản tất cả các ngân hàng thương mại cổ phần lớn đều có tên trong danh sách thanh tra năm 2022. 4 ngân hàng thương mại quốc doanh không nằm trong danh sách này.
Về các vi phạm, theo tìm hiểu, thanh tra về hoạt động đầu tư trái phiếu và hành vi dẫn tới việc xử phạt từng ngân hàng khác nhau là khác nhau, các vi phạm cũng khá đa dạng. Tuy nhiên, không phải do hoạt động đầu tư đó bị xử phạt mà do khi đầu tư, ngân hàng không thực hiện “chuẩn chỉ” theo quy định. Chẳng hạn như việc không báo cáo giao dịch, điều kiện đầu tư thiếu hay trích lập chưa đúng.
Theo đánh giá của FiinRatings tại Báo cáo “Nhìn lại 2022 & Triển vọng thị trường vốn 2023”, danh mục trái phiếu doanh nghiệp của một số ngân hàng đang tiềm ẩn rủi ro tín dụng khi thị trường đã xuất hiện một số trường hợp chậm trả lãi và gốc trái phiếu.
“Mặc dù chỉ chiếm khoảng 2,2% tổng tài sản sinh lời của các ngân hàng, nhưng khi trái phiếu doanh nghiệp bị “nhảy” nhóm nợ cũng sẽ làm các khoản vay khác của doanh nghiệp đó tại các ngân hàng khác bị phân loại vào nhóm có chất lượng nợ thấp hơn, gia tăng tỷ lệ nợ xấu của toàn hệ thống”, báo cáo đề cập.
Đây cũng là một trong những lý do, Ngân hàng Nhà nước nhiều lần yêu cầu các ngân hàng thương mại kiểm soát chặt chẽ rủi ro tín dụng đối với hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro như đầu tư, kinh doanh chứng khoán, lĩnh vực bất động sản,…
Trước tình trạng dư nợ TPDN tại một số ngân hàng vẫn tăng bất chấp sự cảnh báo của cơ quan quản lý, một chuyên gia kinh tế cho rằng, việc một số ngân hàng ồ ạt mua trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua có thể nhằm mục đích đảo nợ, cơ cấu lại nợ cho doanh nghiệp. Bởi, nếu đến kỳ hạn vay không có tiền trả nợ thì việc phát hành trái phiếu sẽ giúp doanh nghiệp trả nợ đúng hạn, không bị ảnh hưởng đến xếp hạng tín dụng. Nói cách khác, đây là một cách ngân hàng và doanh nghiệp “bắt tay” dùng trái phiếu doanh nghiệp để đảo nợ.
Mặt khác, TPDN có thể là cách giúp các ngân hàng thương mại vừa “lách luật” để cho vay doanh nghiệp bất động sản, các công ty chứng khoán, lại vừa tránh được lệnh siết cho vay vào lĩnh vực rủi ro, không phải trích lập dự phòng rủi ro, vừa làm sạch bảng cân đối tài chính.
Tổng Hợp
(Dân Việt, Kinh tế Chứng khoán )