Sau những động thái mang tính thanh lọc thị trường trái phiếu doanh nghiệp năm 2022, các cơ quan quản lý tiếp tục tiến hành tái cấu trúc, minh bạch hóa thị trường trong năm 2023 với mục tiêu khôi phục niềm tin của nhà đầu tư.
Kết quả, tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) phát hành tiếp tục chậm trong quí 1-2023, nhưng các dấu hiệu phục hồi đã bắt đầu xuất hiện trong quí 2 – sau khi Nghị định số 08/2023, theo các chuyên gia của SSI Research.
Cụ thể, Nghị định số 08/2023 đã tạo ra hành lang pháp lý để tổ chức phát hành TPDN có thể hoãn trái phiếu hiện tại lên đến 2 năm hoặc chuyển đổi trái phiếu thành tài sản khác. Theo ước tính của các chuyên gia thuộc SSI Research, số tiền gốc trái phiếu đã thành công thực hiện điều chỉnh hoãn nợ gốc/điều chỉnh lãi suất hoặc chuyển đổi trái phiếu lên tới 66.000 tỉ đồng. Trong số các trái phiếu được điều chỉnh hoãn nợ, các công ty trong Tập đoàn Nova, Sovico và Vietracimex là các doanh nghiệp tích cực nhất trong việc đàm phán gia hạn nợ với nhà đầu tư nửa đầu năm 2023.
Một điểm đáng chú ý khác, theo các chuyên gia của SSI Research, là trái phiếu của các doanh nghiệp bất động sản chiếm tỷ trọng cao nhất trên thị trường sơ cấp với tỉ lệ 57%, nhưng chỉ tập trung vào một số tổ chức phát hành. Ngoài ra, các ngân hàng đẩy mạnh phát hành từ quí 2 và chiếm 31% tổng lượng phát hành nhờ giải quyết được các vướng mắc về báo cáo kiểm toán giải ngân nguồn vốn trái phiếu.
Về quy mô thị trường, quy mô trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ (TPDNRL) trong 6 tháng đầu năm 2023 là 57.300 tỉ đồng, giảm 67,8% so với cùng giai đoạn năm 2022. Phát hành ra công chúng đạt 5.500 đồng, giảm 37,9%. Nhưng điểm tích cực là xu hướng phát hành TPDNRL mới đã bắt đầu cải thiện từ đáy của quí 2-2022, trong khi các tổ chức phát hành giảm nhu cầu phát hành ra công chúng.
Sau đó 2 tháng, tức là tới cuối tháng 8-2023, phát hành TPDN đạt khoảng 140.000 tỉ đồng.
Với bối cảnh trên, ông Lê Hồng Khang, Giám đốc phân tích FiinRatings, cho rằng, tốc độ hồi phục của thị trường TPDN hiện nay chậm và khó có sự bứt phá 12 tháng tới xét về môi trường lãi suất, cũng như sức cầu vốn của doanh nghiệp và khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư. Tuy nhiên, giai đoạn chững lại hiện nay, theo ông Khang, là sự cần thiết bởi thị trường đang đi vào giai đoạn phát triển chiều sâu.
Đồng tình với ý kiến này, bà Trịnh Quỳnh Giao, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Quản lý quỹ PVI (PVIAM), cũng không hi vọng thị trường có sự bứt phá thời gian tới mà cho rằng sự hồi phục sẽ diễn ra từ từ. Mặc dù chỉ mới giải ngân các khoản đầu tư trái phiếu trở lại trong vài tháng gần đây, song bà Giao cho rằng, cầu trái phiếu doanh nghiệp luôn tồn tại, kể cả bên bán lẫn bên mua.
“Hiện quy mô thị trường TPDN Việt Nam còn rất nhỏ, chỉ khoảng 11% GDP trong khi so sánh các nước bên cạnh 30-40% GDP. Tôi tin rằng, thị trường đã qua giai đoạn khủng hoảng và đi vào giai đoạn khối phục dần dần”, bà Giao nhận định.
Cũng theo bà Giao, trong giai đoạn thị trường TPDN bị khủng hoảng thì hiện tượng “fund run” đã xảy ra. Nhưng hiện thị trường đang dần hồi phục khi lượng mua vào TPDN của các quỹ đầu tư trái phiếu mở đã hồi phục về mức bình thường, cho thấy niềm tin đã quay trở lại.
Về lãi suất phát hành, bà Giao cho biết dù lãi suất huy động giảm sâu, song lãi suất trái phiếu trên thị trường có sự phân hóa mạnh. Theo đó, nhiều ngân hàng phát hành trái phiếu lãi suất chỉ 5-7% một năm, nhưng cũng có nhiều doanh nghiệp phát hành với lãi suất 13-14% một năm.
Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng lãi suất không phản ánh rủi ro của trái phiếu mà phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như: ngành nghề, sức khỏe của tổ chức phát hành, thanh khoản thời điểm phát hành, tài sản đảm bảo.
“Nhiều doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu lãi suất 13-14% nhưng tỷ suất sinh lời của họ có thể lên tới 40% nên mức lãi suất này không có gì bất thường”, bà Giao đánh giá.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch Fiingroup, cho rằng bất kỳ doanh nghiệp cũng muốn huy động vốn với chi phí thấp, nhưng thực tế nhiều doanh nghiệp, lĩnh vực phải chấp nhận mức lãi suất cao. Chẳng hạn, với lĩnh vực bất động, thì chi phí vốn bình quân của một dự án bất động sản dân cư chiếm 5-7% tổng mức đầu tư, trong khi biên lợi nhuận ngành có thể lên tới 30-40%, cá biệt có dự án lên tới 50-60%.
Như vậy, một số dự án, ngành nghề, doanh nghiệp chấp nhận vay lãi suất cao và đầu tư vẫn có lãi nên khó nói “bất thường” nếu chỉ nhìn vào lãi suất chào mua trái phiếu.
Bên cạnh những tín hiệu trên, sự ra đời của hệ thống giao dịch trái phiếu riêng lẻ (TPDNRL) tập trung cũng là một khởi đầu tốt, giúp nhu cầu trái phiếu doanh nghiệp có thể phục hồi, trước hết là từ các nhà đầu tư tổ chức với nguồn vốn dồi dào và nhu cầu đa dạng hóa danh mục đầu tư.
Các chuyên gia của SSI Research đánh giá việc đưa vào hoạt động sàn giao dịch TPDNRL thứ cấp bước đầu tiên trong hành trình phát triển thị trường về dài hạn. Lợi ích đầu tiên của sàn giao dịch thứ cấp là sự minh bạch cho thị trường khi giúp các nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận dễ dàng thông tin và chính thức hơn trong viẹc nghiên cứu và theo dõi đường cong lợi suất hoặc biến động giá, đặc biệt là với các tổ chức phát hành chưa niêm yết.
Ngoài ra, mục tiêu chính của sàn giao dịch TPDNRL thứ cấp là cung cấp thanh khoản cho các nhà đầu tư. Chỉ khi giữ được quy mô thanh khoản tốt, với nhiều mã trái phiếu được giao dịch… thì mới là điều cốt lõi cho việc có thể duy trì lợi ích vốn có của một sàn giao dịch thứ cấp đối với thị trường nói chung.
Bên cạnh đó, trong một thị trường hiệu quả, các giao dịch của người mua và người bán trên thị trường thứ cấp sẽ quyết định xu hướng của lãi suất TPDN và đó sẽ là những chỉ báo mang tính định hướng để xác định các rủi ro về sức khỏe tài chính của nhà phát hành, hay các biến động vĩ mô trên thị trường.
“Việc xuất hiện của sàn giao dịch TPDNRL thứ cấp sẽ giúp nhu cầu trái phiếu có thể phục hồi, trước hết là từ các nhà đầu tư tổ chức với nguồn vốn dồi dào và nhu cầu đa dạng hóa danh mục đầu tư. Với các nhà đầu tư cá nhân, có lẽ còn nhiều việc phải làm để khôi phục lại niềm tin và tâm lý đầu tư. Một điểm hỗ trợ cho thị trường này là môi trường lãi suất hiện tại đang có xu hướng giảm sẽ phần nào cải thiện nhu cầu đối với TPDN”, chuyên gia của SSI Research đánh giá.
Tổng Hợp
(SaigonTime)