Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) đã tích cực hỗ trợ tính thanh khoản cho thị trường thông qua việc rút ngắn thời gian thanh toán xuống T+2 vào năm 2016 nhưng mãi đến giữa năm 2022 mới làm được. Việc rút ngắn thời gian giao dịch xuống T+0 vẫn phải chờ, bởi phụ thuộc vào hạ tầng công nghệ…
Thông thường, việc giao dịch cổ phiếu chỉ được thực hiện khi bên mua có đủ tiền và bên bán có cổ phiếu trong tài khoản, do đó có sự nhầm lẫn của nhiều người về khâu thanh toán (Settlement) và giao dịch (Trading). Quy định mới của VSD về bản chất là cải thiện bước thanh toán và phù hợp với thông lệ quốc tế, bởi hầu hết các thị trường chứng khoán trên thế giới, trong đó có châu Âu và Mỹ đều áp dụng mô hình thanh toán T+2.
Để triển khai thành công, bên cạnh sự nỗ lực của các tổ chức hạ tầng thị trường, bao gồm VSD và các sở giao dịch chứng khoán, tiến độ triển khai còn phụ thuộc vào các thành viên thị trường, nhất là trong vấn đề thiết lập cơ chế kiểm soát và xử lý rủi ro trong trường hợp khách hàng mất khả năng thanh toán.
Từ ngày 29/8/2022, VSD tiếp tục rút ngắn hoàn tất thanh toán chứng khoán và thanh toán tiền cho nhà đầu tư từ 15h30 – 16h00 lên 11h30 – 12h00 ngày T+2.
Theo đó, nhà đầu tư được bán chứng khoán sau khi mua vào phiên chiều ngày T+2, thay vì phiên sáng ngày T+3 như trước đây. Với sự nỗ lực này, T+2 mới trở thành T+2 đúng nghĩa, bởi trước đây là chiều ngày T+2 thì đồng nghĩa với T+2,5, không có nhiều ý nghĩa với nhà đầu tư.
Ông Nguyễn Xuân Bình, Giám đốc phân tích, CTCK KB Việt Nam (KBSV) cho rằng, việc giảm thời gian thanh toán xuống T+2 đã tác động đến thị trường về mặt thanh khoản.
Về dài hạn, việc rút ngắn chu kỳ thanh toán sẽ giúp cải thiện kết quả đánh giá của FTSE về thị trường Việt Nam, vì ở lần đánh giá gần đây nhất, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn chưa đạt 2/9 tiêu chí về chu kỳ thanh toán và giới hạn sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài.
Do vậy, việc rút ngắn thời gian thanh toán hay thời gian giao dịch sẽ góp phần đẩy nhanh quá trình nâng hạng thị trường.
Ngoài T+2, đâu là những giải pháp có thể giúp thị trường tăng tính thanh khoản, cũng như giúp dòng tiền sôi động, là câu hỏi thị trường quan tâm, bởi thị trường cần nhất là dòng tiền. Câu trả lời được nhiều nhà đầu tư kỳ vọng là giảm thời gian giao dịch về T+0. Tuy nhiên, chúng ta cần phải tách bạch hai vấn đề giảm thời gian thanh toán T+2 và giảm giao dịch T+0, bởi đây hai phạm trù khác nhau.
Việc cho phép vừa mua vừa bán chứng khoán trong ngày là một trong những cơ chế giao dịch mới của thị trường được quy định tại Thông tư 203/2015/TT-BTC. Như vậy, về mặt pháp lý, sản phẩm này đã nằm trong quy định, mấu chốt là hệ thống hạ tầng.
Theo đó, tiến độ triển khai hệ thống giao dịch mới mà VSD phối hợp với Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) từ nhà thầu KRX đang tiếp tục chậm trễ so với dự kiến, dù Thứ trưởng Bộ Tài Chính Nguyễn Đức Chi đã trực tiếp chỉ đạo quyết liệt phải thực hiện sớm, thậm chí là phải hoàn tất trong năm 2022. Ngoài T+0, thị trường cũng kỳ vọng, việc đưa hệ thống KRX vào vận hành là cơ sở để đẩy nhanh tiến độ triển khai một số sản phẩm, nghiệp vụ mới khác như bán khống, quyền chọn cổ phiếu…
Tuy nhiên, theo chia sẻ từ lãnh đạo VSD, điều kiện vận hành hệ thống KRX chỉ là điều kiện cần cho việc triển khai T+0, còn điều kiện đủ thì phải chờ quyết định từ phía cơ quan quản lý, bởi thực tế, lo ngại lớn nhất là khả năng quản lý rủi ro về phía thành viên thị trường, khi mà thống kê hàng năm cho thấy, vẫn có trường hợp phải sửa lỗi sau giao dịch, xử lý lỗi. Thậm chí, có trường hợp công ty chứng khoán phải lùi thời hạn thanh toán hoặc loại bỏ thanh toán do kiểm soát không tốt ký quỹ của khách hàng.
Thực tế cho thấy, rủi ro mất khả năng thanh toán tiềm ẩn khi triển khai thực hiện giao dịch trong ngày là hiện hữu và cần được quan tâm, cân nhắc một cách thận trọng khi so sánh với lợi ích do giao dịch trong ngày mang lại, nên vẫn đòi hỏi các thành viên thị trường phải xây dựng quy trình quản lý rủi ro một cách nghiêm túc, chặt chẽ, cũng như đảm bảo nguồn lực để thực hiện nghĩa vụ thanh toán thay cho khách hàng trong trường hợp kiểm soát rủi ro không tốt.
Về phía cơ quan quản lý, đòi hỏi phải tiếp tục hoàn thiện cơ chế giám sát, xử lý các rủi ro có thể phát sinh và có chế tài đối với các công ty chứng khoán không tuân thủ, hoặc tuân thủ không tốt các quy định về quản lý rủi ro đối với giao dịch trong ngày. Việc triển khai hoạt động giao dịch trong ngày sẽ được triển khai sau khi hội tủ đủ các điều kiện cần thiết nêu trên.
Tổng Hợp