Hiện nay, dễ dàng bắt gặp trên các trang mạng xã hội, thậm chí trên những phương tiện truyền thông chính thống những thông tin giới thiệu, quảng bá hay mời chào mua trái phiếu doanh nghiệp với lãi suất hấp dẫn.
Mới đây, một tập đoàn đã chào mời các khách hàng cá nhân mua trái phiếu do doanh nghiệp này phát hành với lãi suất lên tới gần 19%/năm, nhưng không đề cập tới ngân hàng, công ty chứng khoán nào thực hiện bảo lãnh phát hành cho trái phiếu… Trước đó, năm 2019, thị trường từng “giật mình” với Công ty cổ phần Đầu tư thương mại Hồng Hoàng có vỏn vẹn 5 tỷ đồng vốn điều lệ, nhưng phát hành trái phiếu huy động tới 1.400 tỷ đồng từ một nhà đầu tư nước ngoài giấu tên, lãi suất lên tới 20%/năm.
Cũng trong năm 2019, một thương vụ gây chú ý khác là Công ty cổ phần Xây dựng Dubai mời chào mua trái phiếu do doanh nghiệp phát hành với lãi suất 15%/năm, nhưng không đề cập tới bất kỳ thông tin nào khác liên quan tới việc phát hành. Liên lạc qua điện thoại để tìm hiểu thêm thông tin thì nhân viên môi giới cũng không chia sẻ thêm ngoài việc quảng bá về tiềm năng tương lai, mục tiêu phát triển của Công ty… Đa phần trái phiếu doanh nghiệp ở Việt Nam được phát hành riêng lẻ nên các thông tin liên quan tới danh tính của nhà đầu tư, lãi suất, tài sản đảm bảo… được giấu kín là chuyện bình thường, rủi ro trong trường hợp này nếu có xảy ra cũng không mang tính hệ thống. Tuy nhiên, nếu số trái phiếu này được bán lại cho nhà đầu tư cá nhân trên thị trường thứ cấp thì rủi ro sẽ lan rộng, khó kiểm soát. Lãnh đạo một ngân hàng niêm yết cho biết, một rủi ro đáng lưu tâm khác là tình trạng “đứt gánh giữa đường” của trái phiếu phát hành kèm mục đích, hiểu nôm na là một doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu để huy động vốn cho dự án và ngân hàng là bên mua trái phiếu (trái chủ), nhưng trong quá trình thực hiện, nhận thấy dự án không còn khả thi nên doanh nghiệp “lật kèo” chuyển nhượng dự án cho chủ đầu tư khác.
Thống kê của SSI Researchcho thấy, chỉ có 17,4% tổng số trái phiếu do doanh nghiệp địa ốc phát hành trong quý đầu năm 2021 được bảo đảm bằng bất động sản; 17,2% được đảm bảo bằng tài sản; 14,7% được đảm bảo bằng một phần tài sản/bất động sản và một phần là cổ phiếu. Điều này đồng nghĩa, chỉ có khoảng 17,4% trái phiếu là các trái chủ có thể “yên tâm” nếu tổ chức phát hành gặp vấn đề. Báo cáo của SSI Research cho biết, trong quý I/2021, có tới 50,2% là các trái phiếu không có tài sản đảm bảo hoặc đảm bảo bằng cổ phiếu. Cụ thể, có 15.300 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong kỳ không có tài sản đảm bảo (chiếm 41%), trong đó có 7.000 tỷ đồng trái phiếu do doanh nghiệp bất động sản phát hành…
trong giai đoạn dịch bệnh và chủ trương kiểm soát chặt vốn tín dụng địa ốc, phát hành trái phiếu được xem là “phao cứu sinh” cho doanh nghiệp khi giải quyết được nhu cầu vốn, tránh cho các dự án bị đình trệ. Thống kê của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) cho biết, trong năm 2020, có tổng cộng 2.408 đợt đăng ký phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ với giá trị phát hành thành công đạt 403.400 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 69% tổng giá trị đăng ký và tăng 35,9% so với năm 2019.
Cho tới thời điểm hiện tại, công tác đánh giá tín nhiệm doanh nghiệp phát hành trái phiếu tại Việt Nam vừa yếu, vừa thiếu, khiến nhà đầu tư cũng như các bên liên quan gặp khó khăn trong việc “đọc” rủi ro hoạt động của doanh nghiệp phát hành.
Kiên Cương