Trái ngược với những dự báo lạc quan và tâm lý hưng phấn hồi đầu năm, thị trường chứng khoán năm 2022 diễn ra theo một kịch bản mà theo nhiều nhà đầu tư là “không ngờ tới”. Sau năm Nhâm Dần mất mát, nhà đầu tư kỳ vọng mùa Xuân mới sẽ mang nhiều điều tươi đẹp hơn…
Bắt đầu từ việc giữa tháng 2, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) báo hiệu sẽ tăng lãi suất vào tháng 3, tiếp đến là sự kiện Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine cuối tháng 2 khiến các thị trường bị tác động, qua đó cũng ảnh hướng tới thị trường chứng khoán Việt Nam. Dù vậy, thị trường vẫn cầm cự tương đối tốt, diễn biến sideway kéo dài trong quý đầu năm.
Tuy nhiên, việc cơ quan chức năng khởi tố một số lãnh đạo doanh nghiệp về tội thao túng giá chứng khoán vào cuối tháng 3 đã tác động đến tâm lý của nhà đầu tư cá nhân – bộ phận chiếm đến 90% cơ cấu nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán, khiến VN-Index lao dốc từ mức đỉnh 1.530 điểm đầu tháng 4 về vùng 1.200 điểm.
Sau nhịp hồi tháng 5, thị trường giảm trở lại và dao động quanh vùng 1.150 điểm trong cuối quý II, đầu quý III. Tuy nhiên, liên tiếp các vụ án liên quan tới trái phiếu doanh nghiệp diễn ra, kết hợp với việc Fed liên tục tăng lãi suất, buộc Ngân hàng Nhà nước phải tăng lãi suất theo, qua đó khiến thị trường lao dốc không phanh từ cuối tháng 8, đầu tháng 9. Có thời điểm, VN-Index được xếp vào nhóm chỉ số chứng khoán giảm mạnh nhất trên thế giới khi mất đến hơn 40%.
Tâm lý thị trường đang không mấy tích cực khiến lượng tài khoản chứng khoán mởi mới của nhà đầu tư cá nhân trong nước sụt giảm đáng kể. Trong tháng 11, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) cho biết, nhà đầu tư trong nước đã mở mới 88.479 tài khoản chứng khoán. Trong đó, nhà đầu tư cá nhân mở mới 88.334 tài khoản và các tổ chức mở mới 145 tài khoản. Đây là lượng tài khoản mở mới thấp nhất của nhà đầu tư nội kể từ tháng 2/2021 và là tháng thứ 6 liên tiếp giảm.
Trong Talkshow Chọn danh mục kỳ 9 do Báo Đầu tư Chứng khoán tổ chức cuối tháng 12/2022, bà Hoàng Việt Phương, Giám đốc SSI Research đánh giá, sự tham gia của các nhà đầu tư cá nhân là động lực rất lớn cho thị trường chứng khoán. Sau 2 năm ghi nhận số lượng nhà đầu tư cá nhân tham gia ở mức kỷ lục, sang năm 2022, trước đà lao dốc của thị trường, các nhà đầu tư đều trong tâm thế thận trọng hơn khi nhìn sang năm 2023.
Tuy nhiên, bà Phương cho rằng, với sự nhanh nhạy vốn có, chỉ cần nhìn thấy có cơ hội, các nhà đầu tư cá nhân sẽ rất nhanh quay trở lại và tiếp tục trở thành động lực của thị trường chứng khoán.
“Hoa nở có mùa, điểm tích cực hiện nay là các chu kỳ kinh tế rút ngắn rất nhiều so với trước kia, chúng ta chỉ cần kiên nhẫn chứ không cần chờ đợi quá lâu để mùa hoa đẹp nhất quay trở lại”, bà Phương nói.
Thực tế, tâm lý bi quan thái quá khiến cổ phiếu tốt cũng như cổ phiếu xấu đều bị bán mạnh và giảm không có điểm dừng. Riêng trong tháng 11, nhà đầu tư cá nhân trong nước đã bán ròng lên tới 19.000 tỷ đồng – quy mô chưa từng có. Động thái này hoàn toàn trái ngược với việc nhà đầu tư nước ngoài mua ròng 16.000 tỷ đồng – mức kỷ lục trong 5 năm trở lại đây.
Trước những sóng gió mà nhà đầu tư phải đối mặt thời gian qua, ông Huỳnh Tấn Thuế, Giám đốc Vùng, Khối Khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán HSC đã mượn câu nói của nhà đầu tư lỗi lạc Warren Buffett rằng: Trừ khi bạn có thể chứng kiến cổ phiếu mình nắm giữ giảm 50% mà không trở nên hoảng sợ, nếu không, bạn không nên tham gia thị trường chứng khoán (tạm dịch).
Từ đó, ông Thuế đưa ra đúc kết, nhà đầu tư cần chuẩn bị tâm lý và tài chính cho những biến động thị trường. Đặc biệt, cần tránh việc làm cho tâm lý bị xáo động, phiền não bởi các đợt sụt giảm mạnh, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và công việc đời thường. Bên cạnh đó, cần chuẩn bị nguồn tài chính để có thể sẵn sàng đón nhận các cơ hội.
“Khi tích lũy đủ hạt giống, chuẩn bị kỹ tâm lý, tài chính và niềm tin, đôi khi chỉ cần một cơ hội sẽ tạo nên sự bứt phá mạnh mẽ trong hành trình đầu tư của mình”, ông Thuế nhấn mạnh.
Còn nhớ dịp Tết năm Nhâm Dần, câu chuyện đầu tư chứng khoán thắng đậm được bàn luận xôn xao ở khắp mọi nơi, từ quán cà phê, bên lề các cuộc họp và thậm chí trong mâm cơm của nhiều gia đình. Các nhà đầu tư đều cảm giác chiến thắng khi mua đâu trúng đó, bởi thị trường đang trong xu hướng uptrend.
Nguyễn Lan Phương, nhà đầu tư ở Hà Nội chia sẻ, vào cuối năm 2021 đầu năm 2022, nhờ mua theo xu hướng khi tham gia vào các room chat, chị đã lãi hơn 200 triệu đồng từ đầu tư chứng khoán. Đến đầu tháng 3/2022, gia đình chị Phương có nhu cầu chuyển đổi nhà, đã bán một ngôi nhà có giá hơn 2 tỷ đồng để mua sang nhà khác có diện tích rộng hơn. Dự định sẽ rút hết tiền từ chứng khoán về cộng với số tiền đã bán nhà để mua căn nhà mới tầm 4 tỷ đồng, nhưng tìm mãi chưa được nhà ưng ý và không muốn dòng tiền nằm im, chị đã đổ hết vào tài khoản chứng khoán, tiếp tục “đi chợ kiếm lời”.
“Người tính không bằng trời tính”, lãi chưa được bao nhiêu thì cú sập thị trường vào ngày 29/3/2022 cùng sự kiện FLC đã kéo danh mục của chị Lan Phương liên tục lao dốc. Thương nhớ mùa hoa đẹp nhất cùng kỳ vọng thị trường sẽ sớm hồi lại, chị vẫn bám trụ với thị trường. Thế nhưng, càng hy vọng bao nhiêu thì thất vọng bấy nhiêu, tài khoản ngày càng xa bờ. Thành quả của 2 năm qua bay sạch. Bán cắt lỗ thì xót, mà đợi để về bờ thì không biết khi nào, tâm trạng hoang mang bao trùm.
Trong mùa hoa đẹp nhất của thị trường chứng khoán kéo dài từ năm 2020 đến hết quý I/2022, nếu nhà đầu tư may mắn rút được tiền ra khỏi thị trường sẽ có được thành quả lớn, nhưng số đông vẫn ở lại và ngậm ngùi cùng xu hướng downtrend của thị trường. Theo thống kê mới đây của các chuyên gia chứng khoán, có tới 90% nhà đầu tư đã thua lỗ trong năm 2022.
“Tôi đã đánh mất gần như toàn bộ tiền lương cả năm – khoảng 300 triệu đồng trong năm qua vì thua lỗ đầu tư chứng khoán. Đó là một bài học đắt giá”, T. Minh, nhà đầu tư tại Thanh Xuân, Hà Nội thở dài và rút ra bài học, không có thị trường nào tăng trưởng mãi, sẽ có lúc điều chỉnh và sụt giảm, quan trọng là mình biết chọn đúng nhịp vào và nhịp ra.
Tổng Hợp
(Đầu Tư Chứng Khoán, Nhà Đầu Tư)