Ngày 10/6, thực hiện chỉ đạo của Bộ trưởng Hồ Đức Phớc, Chánh Thanh tra Bộ Tài chính đã ký quyết định thanh tra hành chính Sở Giao dịch Chứng khoán TP HCM (HOSE) vì để tình trạng nghẽn lệnh xảy ra triền miên, quá tải hệ thống và chuyện tăng vốn ảo hay còn doanh nghiệp “bán giấy lấy tiền thật” có đang diễn ra hay không.
Ngay sau đó, ngày 11/6 Hiệp hội các Nhà Đầu tư Tài chính Việt Nam (VAFI) đã có công văn gửi Bộ trưởng và Thanh tra Bộ Tài chính để bày tỏ sự hoàn nghênh với quyết định thanh tra nói trên, đồng thời chỉ ra nhiều nội dung cần làm rõ tại HOSE.
Kiến nghị Bộ Tài chính cần thanh tra dự án làm phần mềm giao dịch mới được cung cấp bởi Sở giao dịch Chứng khoán Hàn Quốc (KRX). Dự án nhỏ được khởi động từ năm 2012 nhưng đã gần 10 năm rồi dự án vẫn chưa hoàn thành, vậy cần phải tìm nguyên nhân tại sao dự án chậm trễ, giá trị dự án có tăng lên so với ban đầu không, nguyên nhân làm cho giá tăng lên là gì? Xác định vai trò của nhà thầu phụ (Việt Nam) trong dự án này? Do ai lựa chọn? Chất lượng nhà thầu ra sao? Có khả năng làm chủ công nghệ vận hành hệ thống mới hay không?
Đoàn thanh tra cần đi tìm nguyên nhân tại sao đã qua 20 năm vận hành phần mềm do Sở giao dịch Chứng khoán Thái Lan cung cấp mà sàn HOSE không thể làm chủ công nghệ vận hành? Các Sở giao dịch chứng khoán Thái Lan hay Hàn Quốc cũng phải mua công nghệ từ các công ty chuyên làm phần mềm, nhưng sau đó nhanh chóng làm chủ công nghệ vận hành và còn có thể bán phần mềm cho các đối tác nhỏ khác như HOSE. Tại sao Việt Nam không thể làm chủ công nghệ mà mỗi lần gặp trực trặc là HOSE lại khẩn cấp mời chuyên gia Thái Lan sang giải quyết?
VAFI đề xuất cụ thể hóa ba nội dung thanh tra như sau:
1/ Thanh tra loại cổ phiếu rác mà các nhà đầu tư giá trị xa lánh, giá trị cổ phiếu dưới mệnh giá trong thời gian dài nhưng vẫn huy động được “nhà đầu tư chiến lược” mua cổ phiếu mới phát hành bằng mệnh giá, giá phát hành cao hơn giá thị trường 40 – 50%.
– Không khó để xác định “các nhà đầu tư chiến lược” từ cơ sở dữ liệu của Sở giao dịch chứng khoán và Trung tâm lưu ký chứng khoán;
– Tại sao “nhà đầu tư chiến lược” mua cao rồi bán thấp, chẳng lẽ họ chấp nhận chịu lỗ hàng trăm tỷ hay đó chỉ là thủ tục mua sau đó toàn bộ tiền được rút ra hoàn trả và doanh nghiệp phát hành từ đó có cơ sở bán giấy thu tiền thực?
2/ Thanh tra việc tạo lập vốn điều lệ khống gấp hàng trăm lần giá vốn ban đầu, sau đó cho doanh nghiệp đó niêm yết và chủ doanh nghiệp bán giấy thu tiền về:
– Với loại hình doanh nghiệp này, dù bán cổ phiếu với giá 1.000 đồng/cp thì họ cũng thu lợi rất nhiều, tuy nhiên không ít nhà đầu tư nhỏ lẻ tưởng lầm rằng giá đó là rất hấp dẫn, VAFI nhận định.
– Những dạng doanh nghiệp này thường đối phó để có báo cáo tài chính có vẻ hợp pháp bằng cách gần đến kỳ báo cáo họ tạo lập báo cáo giả để kiểm toán ghi nhận.
– Để thanh tra một đơn vị thì phải tiến hành kiểm tra số sách nhiều đơn vị liên quan;
3/ Thanh tra một công ty chứng khoán làm công cụ làm giá chứng khoán cho những ông chủ của mình:
– Cần xác định có hàng nghìn tài khoản giao dịch được mượn đứng tên từ người lao động trong doanh nghiệp, người thân thích nhưng giao dịch hàng ngày là do công ty chứng khoán thực hiện;
– Không khó xác định khi người có thu nhập bình thường không thể thường xuyên có những giao dịch hàng chục, hàng trăm tỷ …
– Cần yêu cầu Trung tâm lưu ký cung cấp dữ liệu để xác định những đối tượng đầu tư giả;
– Với những công ty chứng khoán không tin cậy thì hầu như không có nhà đầu tư lớn, nhà đầu tư giá trị mở tài khoản tại đó. Từ đây dễ dàng xác định được danh sách các nhà đầu tư giả được công ty chứng khoán sử dụng để thao túng giá chứng khoán;
– Tại công ty chứng khoán này cũng xác định danh sách “nhà đầu tư nước ngoài” đang mở tại đó xác định xem giả hay thật, điều này không khó;
– Nhà đầu tư nước ngoài giả thường là lao động Việt ở nước ngoài và bị lợi dụng.
VAFI nói thêm: Hầu như tất cả nhà đầu tư giá trị đều tránh xa cổ phiếu rác này và chỉ có hàng vạn nhà đầu tư nhỏ lẻ không am hiểu chứng khoán bị dụ vào giao dịch để từ đó những chủ doanh nghiệp này có cơ hội bán giấy thu lợi hàng nghìn tỷ đồng. Hiệp hội các Nhà Đầu tư Tài chính Việt Nam không nêu tên cụ thể cổ phiếu nào nhưng cho biết: Có tình trạng giá cổ phiếu rác này thấp hơn nhiều so với mệnh giá 10.000 đồng/cp nhưng chủ doanh nghiệp vẫn tiến hành nhiều đợt bán cổ phiếu mới bằng với mệnh giá. Những thương vụ này nhà đầu tư nhỏ lẻ trên thị trường không mua nổi, nhà đầu tư giá trị cũng không mua, vậy thì ai mua? Ai tài trợ hay là chỉ là vấn đề được tăng vốn điều lệ để bán giấy? Hầu như tất cả nhà đầu tư tham gia thị trường đều biết đến các loại cổ phiếu rác này. “Thanh tra tài chính hãy vào diễn đàn chứng khoán F319 để tìm hiểu thêm”, VAFI nói.
Trong tình hình dịch COVID-19 như hiện nay, trước mắt có thể làm thí điểm một nhóm nhiều công ty cùng thuộc một nhóm cổ đông chủ chốt sở hữu, tiến hành thanh tra đồng bộ, trong đó mấu chốt có công ty chứng khoán để làm rõ những vi phạm.
Nhật Hạ