Một chuyên gia trong lĩnh vực hàng không tiết lộ, đằng sau câu chuyện vé khuyến mại là câu chuyện lợi nhuận. Với hàng không, vé khuyến mại đồng nghĩa với các điều kiện không (hoặc hạn chế) hoàn, đổi, trả. Đề xuất chính sách giá sàn vé máy bay nội địa của Cục Hàng không đang gây những tranh luận trái chiều sẽ làm xâm phạm lợi ích của hành khách?
Theo Cục Hàng không, chi phí bình quân mỗi ghế chặng Hà Nội-TPHCM năm 2019 khoảng 1,5 triệu đồng (bằng 47% giá trần), nên đề xuất lấy giá sàn bằng 20% giá trần hiện hành. Với mức giá sàn này, đường bay Hà Nội – TPHCM/ Đà Lạt có giá sàn 640 nghìn đồng/chiều (chưa gồm thuế, phí); đường bay Hà Nội – Cần Thơ/Phú Quốc/Côn Đảo có giá tối thiểu 750 nghìn đồng/chiều (chưa gồm thuế phí)… Cục Hàng không cho rằng, giá sàn vé máy bay là giải pháp mang tính chất tình huống, chỉ áp dụng trong thời gian ngắn do ảnh hưởng dịch COVID-19, đã được cân nhắc trên cơ sở bảo đảm hài hoà lợi ích giữa người tiêu dùng – các hãng hàng không – nhà nước.
Góp ý với đề xuất của Cục Hàng không, Vietnam Airlines, Jetstar Pacific, Bamboo Airways ủng hộ phương án có giá sàn vé máy bay, mang lại lợi ích cho hãng. Trong khi đó, Vietjet và Vietravel Airlines không đồng thuận và cho rằng, giá sàn sẽ tác động tiêu cực tới hãng, xâm phạm lợi ích người tiêu dùng, ảnh hưởng khả năng phục hồi của ngành hàng không và du lịch nội địa.
Phải bảo đảm môi trường cạnh tranh và phải đối xử công bằng với một hãng hàng không tư nhân như Vietjet Air là những ý kiến đang giữ vai trò dẫn dắt dư luận trên diễn đàn xã hội. Và đây chính là một tiến bộ đáng được ghi nhận về mặt nhận thức. Ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh thì sự bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp nhà nước với các doanh nghiệp tư nhân không phải là vấn đề quá lớn. Đây là vấn đề đã được nhận biết và đang được tập trung giải quyết. Và phải công nhận là trong nhiều lĩnh vực một môi trường cạnh tranh bình đẳng đã được xác lập. Sự bất bình đẳng chủ yếu xảy ra giữa các doanh nghiệp thân hữu, các doanh nghiệp sân sau với các doanh nghiệp không thân hữu, các doanh nghiệp không sân sau, bất kể các doanh nghiệp này là doanh nghiệp nhà nước hay doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, các doanh nghiệp tư nhân thì thúc đẩy chủ nghĩa tư bản thân hữu dễ dàng hơn.
Một chuyên gia trong lĩnh vực hàng không tiết lộ, đằng sau câu chuyện vé khuyến mại là câu chuyện lợi nhuận. Với hàng không, vé khuyến mại đồng nghĩa với các điều kiện không (hoặc hạn chế) hoàn, đổi, trả. Vé khuyến mại thường được bán cách xa thời điểm chuyến đi, nên khách rất dễ bị thay đổi lịch, dẫn tới phải hoãn, đổi, huỷ và không được trả lại tiền, hoặc đổi phải mất thêm phí cao gần bằng mua vé mới. Với cách bán vé như vậy, các hãng sẽ hưởng lợi rất lớn từ vé khuyến mại (thực chất chưa hoàn toàn là khuyến mại). Với mỗi vé khuyến mại 0 đồng, khách phải bỏ ra hơn 500 nghìn đồng trả trước, vé khứ hồi khoảng 1 triệu đồng/khách, thêm tiền thu hộ nhưng khách không đi cũng không phải trả cho bên thứ 3. Do đó, trong điều kiện dịch COVID-19 vừa qua, mỗi khi bay được, các hãng hàng không đều chạy đua bán vé giá rẻ, vì nếu không bay được cũng chỉ trả lại tiền vé cho khách sau 90 ngày (vốn không lãi suất), hoặc bay được nhưng khách lo dịch bệnh không đi xem như “mất trắng” tiền.
Các hãng hàng không vẫn niêm yết giá vé máy bay bán ra trên thị trường với cách tính khác nhau, và khách phải bỏ ra cho hãng một khoản nhất định dù mua vé với bất kể giá nào. Trong giá vé các hãng đang công bố, tuỳ theo hãng, cơ bản có 3 phần, gồm giá vé máy bay và phí quản trị hệ thống (thuộc doanh thu hãng hàng không); phí thu hộ bên thứ 3 (thu hộ đơn vị khai thác sân bay, như phục vụ khách, an ninh, khoảng 100-120 nghìn đồng/vé/chiều); và thuế giá trị gia tăng (10%). Mập mờ lâu nay nằm ở giá vé máy bay và phí quản trị hệ thống (hoặc quản lý hành khách) đều là phần tiền khách trả cho hãng hàng không ở mức tối thiểu để được bay, chưa chọn thêm dịch vụ khác tăng thêm. Trong khi theo Thông tư 17, phí quản trị hệ thống được tính cấu thành giá vé máy bay và các hãng bắt buộc khách phải trả khi mua vé, nên đây không phải là khoản dịch vụ tăng thêm khách có quyền lựa chọn hoặc không.
Theo quy định hiện hành về khung giá vé máy bay nội địa (Thông tư 17/2019 của Bộ GTVT), giá vé máy bay đã bao gồm toàn bộ chi phí hành khách phải trả cho 1 vé máy bay, trừ thuế, khoản thu hộ bên thứ 3 (như dịch vụ nhà ga, an ninh) và giá dịch vụ tăng thêm (nếu có). Theo đó, với dịch vụ tăng thêm, khách có quyền lựa chọn trả phí hoặc không. Trong đó, giá sàn là 0 đồng, giá trần tùy theo độ dài chặng bay và mục đích đường bay, tối đa từ 1,6 triệu đồng đến 3,75 triệu đồng/vé/chiều.
Để hút khách, các hãng thường công bố khuyến mại vé giá rẻ dưới 300 nghìn đồng/chiều, vài chục nghìn, thậm chí vé 1 đồng, 0 đồng. Tuy nhiên, khi khách chọn vé và thanh toán, số tiền khách trả phải lên tới trên 500 nghìn đồng/vé. Ngoài thuế cho nhà nước và thu hộ bên thứ 3, còn có phí quản trị hệ thống các hãng thu về cho mình ở mức 400-500 nghìn đồng/vé/chiều. Theo giải thích của các hãng hàng không, phí quản trị hệ thống là chi phí trả cho việc duy trì các hệ thống quản trị dữ liệu liên quan tới hành trình của hành khách, áp dụng cho tất cả khách mua vé qua kênh trực tiếp hay qua đại lý. Do không phải dịch vụ tăng thêm nên khách không có quyền chọn dùng hoặc không, mà bắt buộc phải trả. Vì thế, theo Thông tư 17, khoản phí quản trị hệ thống này phải được tính là giá vé máy bay.
Do “mập mờ” không công bố hết giá vé như vậy, nên dù mua vé với giá nào và chưa cần tới giá sàn, khách vẫn phải trả 1 khoản “phí sàn”, và các hãng hưởng lợi từ khoản phí này. Vì sao tình trạng trên chưa được cơ quan quản lý nhà nước xử lý để minh bạch giá vé máy bay? Lãnh đạo Cục Hàng không cần sớm có câu trả lời.
Văn phòng Chính phủ vừa ban hành văn bản truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành về phản ánh của báo chí liên quan đến thu phí trên cao tốc và giá sàn vé máy bay. Trong đó, về đề xuất giá sàn vé máy bay, báo chí đã phản ánh về hệ lụy của việc áp giá sàn, về quyền lợi của người tiêu dùng có thể bị ảnh hưởng nếu đề xuất này được thông qua. Về các phản ánh trên, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành giao Bộ GTVT xem xét, chỉ đạo xử lý. Trước đó, ngày 31/8, Cục Hàng không Việt Nam đã trình Bộ GTVT dự thảo Thông tư quy định khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách trên các đường bay nội địa. Cục đề xuất áp giá sàn vé máy bay nội địa, mức tối thiểu vé bằng 20% mức giá tối đa quy định. Tùy từng nhóm đường bay, giá sàn được đề xuất từ 320.000 – 750.000 đồng một chiều. Đề xuất áp giá sàn trong vòng 1 năm, từ ngày 1/11/2021 đến hết ngày 31/11/2022.
Theo Cục Hàng không Việt Nam, mức quy định này nhằm đảm bảo hài hòa lợi ích của người tiêu dùng; các hãng hàng không và Nhà nước (với tư cách là cổ đông nắm giữ cổ phần chi phối trên 86% vốn điều lệ của Vietnam Airlines). Đề xuất này ngay lập tức đã gây tranh cãi trong dư luận.
Cương Nguyễn
(Tổng Hợp)