Các doanh nghiệp nhà nước vẫn luôn có nhiều lý do để giải thích cho việc chậm trễ, điều này đã khiến cho mục tiêu về tiến độ cổ phần hóa không thể hoàn thành. Giai đoạn 2016 – 2020 vẫn còn 89 doanh nghiệp chưa hoàn thành kế hoạch cổ phần hóa. Bước sang năm 2021, tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn cũng chưa thể tăng tốc.
Liên quan đến vấn đề này, Kiểm toán Nhà nước cũng cho biết, việc một số doanh nghiệp sau cổ phần có hiệu quả kinh doanh không cao là bởi cổ đông nhà nước vẫn nắm quyền quyết định nên thực chất những doanh nghiệp này không có nhiều đổi mới, thiếu sức cạnh tranh nên hoạt động kinh doanh ngày càng đi xuống.
Do đó, Kiểm toán Nhà nước đề xuất Chính phủ xem xét, tổ chức tổng kết công tác cổ phần hóa, thoái vốn, tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước nhằm phát huy những ưu điểm, khắc phục tồn tại yếu kém, đồng thời có giải pháp thúc đẩy doanh nghiệp phát triển, đặc biệt doanh nghiệp sau cổ phần hóa, đối với các doanh nghiệp nhà nước chưa cổ phần hóa nhưng làm ăn có hiệu quả cần nghiên cứu hoàn thiện mô hình để phát triển. Ở một báo cáo mới đây, Bộ Tài chính cho biết, để đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước giai đoạn tới, các tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước thuộc phạm vi quản lý cần thực hiện sắp xếp lại, xử lý nhà đất theo đúng quy định của pháp luật.
Bộ Tài chính đã đề xuất các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, doanh nghiệp nhà nước triển khai thực hiện nghiêm túc các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước. Cơ quan đại diện chủ sở hữu phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp cần thực hiện đúng và đầy đủ quyền, trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu được giao theo quy định của pháp luật; hoàn thành phê duyệt kế hoạch sản xuất kinh doanh. Đồng thời, tập trung chỉ đạo các tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước tổ chức thực hiện phương án xử lý nhà, đất được cấp có thẩm quyền phê duyệt; rà soát những vấn đề liên quan đến phương án cơ cấu lại, sản xuất kinh doanh, các vướng mắc khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh và trong quá trình triển khai thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại để có phương án xử lý, từ đó, đảm bảo triển khai có hiệu quả cơ cấu lại và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Bộ Tài chính cũng cho biết sẽ ưu tiên tập trung xử lý các tồn tại, yếu kém, các khó khăn, vướng mắc trong việc triển khai các dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành Công thương.
Theo danh sách mà Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) công bố, trong năm 2021 đơn vị này dự kiến bán vốn tại 88 doanh nghiệp. Trong số này có nhiều “con gà đẻ trứng vàng” như Tổng Công ty CP Bia – Rượu – Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) có vốn điều lệ hơn 6.412 tỷ đồng (SCIC sở hữu36%); CTCP FPT có vốn điều lệ hơn 7.762 tỷ đồng (SCIC sở hữu gần 6%); Tập đoàn Bảo Việt có vốn điều lệ hơn 6.804 tỷ đồng (SCIC sở hữu 3%); Tổng công ty Sông Đà-CTCP có vốn điều lệ là hơn 4.495 tỷ đồng (SCIC sở hữu 99,79%); Tập đoàn dệt may Việt Nam có vốn điều lệ là 5.000 tỷ đồng (SCIC sở hữu 53,49%) hay Tổng CTCP Công nghiệp Dầu thực vật Việt Nam có vốn điều lệ 1.218 tỷ đồng (SCIC sở hữu 36,3%). Một số doanh nghiệp đã xuất hiện liên tục trong kế hoạch bán vốn những năm gần đây là CTCP FPT, Tổng công ty cổ phần Bảo Minh (SCIC sở hữu 51%), CTCP Nhựa Thiếu niên Tiền Phong (SCIC sở hữu 27%), Công ty Đầu tư Bảo Việt – SCIC ( SCIC sở hữu 50%) hay Tập đoàn Bảo Việt. Việc thoái toàn bộ 36% vốn khỏi Sabeco cũng đã bị đình trệ từ tháng 8/2020 đến nay vẫn chưa thể thực hiện được.
Ngoài ra, sẽ thực hiện nghiêm việc đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán; bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại các doanh nghiệp thuộc diện phải bàn giao về SCIC theo đúng quy định của pháp luật.
Theo kế hoạch, trong giai đoạn 2016 – 2020 phải thực hiện thoái vốn nhà nước tại 348 doanh nghiệp với tổng giá trị vốn nhà nước theo sổ sách khoảng hơn 60.000 tỷ đồng. Tuy nhiên đến cuối năm 2020 mới chỉ triển khai thoái vốn được tại 106 doanh nghiệp với tổng giá trị thoái vốn gần 6.500 tỷ đồng, đạt 30% về số lượng và 11% tổng giá trị theo kế hoạch. những tháng đầu năm nay, Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) cho biết đã nhận được báo cáo phê duyệt phương án cổ phần hóa 2 doanh nghiệp thuộc Tổng công ty Lương thực Miền Bắc, với tổng giá trị doanh nghiệp là 202 tỷ đồng, trong đó phần vốn nhà nước là 119 tỷ đồng; lũy kế 4 tháng đầu năm đã thoái với giá trị 286,6 tỷ đồng, thu về 2.165 tỷ đồng.
Cương Nguyễn