Sở Giao dịch Chứng khoán TP HCM (HOSE) vừa công bố kế hoạch kinh doanh năm 2021. Trong năm nay, HOSE đặt chỉ tiêu doanh thu 1.065 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế 648 tỷ đồng. Mức doanh thu này cao hơn 38,67% so với thời điểm trước khi xảy ra dịch COVID-19 (doanh thu đạt 768 tỷ đồng năm 2019).
Kết quả kinh doanh tích cực của HOSE là hệ quả khi nhà đầu tư ồ ạt tham gia thị trường, đẩy thanh khoản tăng mạnh. Trong năm 2020, thanh khoản của thị trường chứng khoán Việt Nam tăng mạnh. Riêng sàn HOSE, khối lượng giao dịch bình quan đạt hơn 351,6 triệu chứng khoán/ngày, tương ứng giá trị bình quân đạt 6.425 tỷ đồng/ngày, tăng 55,65% về giá trị so với năm 2019.
Trong 3 tháng đầu năm nay (1/1 – 30/3), giá trị giao dịch khớp lệnh cổ phiếu trên sàn HOSE là 789.644 tỷ đồng.
Theo quy định (Thông tư số 127/2018/TT-BTC ngày 27/12/2018 của Bộ trưởng Bộ Tài chính), với mỗi giao dịch của nhà đầu tư, khoản phí “bất di, bất dịch” 0,03% là số tiền mà Sở Giao dịch Chứng khoán thu. Ước tính với tỷ lệ thu phí 0,03%, số tiền mà HOSE thu về trong ba tháng qua khoảng 237 tỷ đồng từ phí giao dịch của các nhà đầu tư. Giá trị này tương đương 22,2 chỉ tiêu doanh thu cả năm của sàn này.
Cho đến thời điểm hiện tại, kết quả kinh doanh năm 2020 của sàn HOSE chưa được công bố. Nửa đầu năm ngoái, HOSE ghi nhận doanh thu và lợi nhuận trước thuế là 380 tỷ đồng và 238 tỷ đồng, tăng lần lượt 17% và 19% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong cơ cấu doanh thu của HOSE, nguồn thu từ dịch vụ giao dịch chứng khoán chiếm 85%.
Sàn chứng khoán ở các nước gặp lỗi: Tổng giám đốc phải từ chức
Hệ thống giao dịch chứng khoán bị gián đoạn là vấn đề nghiêm trọng, gây ra những bất tiện và thiệt hại lớn cho nhà đầu tư. Vì vậy, việc quy trách nhiệm và xác định nguyên nhân để khắc phục được cơ quan quản lý ở các nước hết sức coi trọng.
Một trong những vụ lỗi hệ thống giao dịch nghiêm trọng gần đây xảy ra vào ngày thứ Năm, 1/10/2020 tại Nhật Bản. Do trục trặc bất ngờ về phần cứng, Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo (TSE) đã phải đóng cửa nguyên ngày – sự kiện chưa từng có tiền lệ tại thị trường chứng khoán lớn thứ 3 thế giới.
Theo Bloomberg, sự cố tại TSE đã gây ảnh hưởng nặng nề tới tâm lý nhà đầu tư khi xảy ra vào đúng ngày đầu tiên của quý, đồng thời là ngày đầu của nửa sau năm tài chính ở Nhật Bản. Thanh khoản giao dịch trong ngày này thường rất cao do các quỹ điều chỉnh danh mục định kỳ. Cơ quan Giám sát Tài chính Nhật Bản (FSA) nói trong một thông cáo: “Việc sàn Tokyo phải đóng cửa nguyên một ngày đã làm tổn hại nghiêm trọng lòng tin của nhà đầu tư”, đồng thời yêu cầu TSE phải làm rõ trách nhiệm.
Người đứng đầu TSE thẳng thắn nhận lỗi về mình, không đổ lỗi cho công ty thiết kế hệ thống là Fujitsu và không yêu cầu bồi thường. Tuy nhiên, Tổng Giám đốc Miyahara cho rằng Fujitsu nên cảm thấy có “trách nhiệm to lớn” trong vụ việc. Ngày hôm sau, 2/10, TSE mở cửa trở lại và giao dịch diễn ra suôn sẻ. Ngày 30/11/2020, ông Miyahara từ chức Tổng Giám đốc TSE. Ông Akira Kiyota – Tổng Giám đốc công ty mẹ của TSE đã kiêm nhiệm chức vụ mà ông Miyahara để lại.
Theo Reuters, bản thân ông Kiyota bị trừ 50% lương trong 4 tháng, hai lãnh đạo khác cũng bị trừ 20% và 10% lương. “Tôi thực sự lấy làm tiếc khi sự cố xảy ra tại sàn giao dịch lớn nhất đất nước, đúng lúc Nhật Bản đang cố gắng nâng cao vị thế trung tâm tài chính toàn cầu”, ông Kiyota nói năm 2020.
Vào năm 2012 ở Mỹ, Nasdaq bị chỉ trích nặng nề vì để xảy ra hàng loạt vấn đề trong ngày IPO của Facebook. Thời điểm bắt đầu giao dịch chậm 30 phút mà không có thông báo trước, nhiều nhà đầu tư đặt lệnh hợp lệ nhưng không được khớp, nhiều người khớp mua với giá cao hơn giá đặt, …Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) đã phạt Nasdaq 10 triệu USD vì “hệ thống lởm và ra quyết định yếu kém” trong vụ IPO Facebook.
Ngày 24/8/2015, NYSE tạm ngừng giao dịch toàn thị trường không đúng quy định. Về sau, NYSE bị SEC cáo buộc đã lạm quyền và xử phạt 14 triệu USD.
HOSE lỗi hệ thống liên tục nhưng cũng im lặng cho qua
Từ tháng 12/2020 trở lại đây, Sàn Giao dịch Chứng khoán TP HCM (HOSE) liên tục gặp phải tình trạng đơ, nghẽn lệnh vào phiên buổi chiều khi giá trị giao dịch chạm ngưỡng 14.000 – 15.000 tỷ đồng.
Thời gian khớp lệnh liên tục lẽ ra tới 14h30 mới kết thúc nhưng chỉ đến khoảng 13h30 – 14h00 là hệ thống của HOSE ngừng nhận lệnh gần như hoàn toàn, chỉ có một số rất ít giao dịch được khớp.
Trong khi các sự cố ở Mỹ, Nhật, Ấn Độ như nhắc đến ở trên được khắc phục sau vài phút, vài giờ hay quá lắm là vài ngày thì ở Việt Nam, thời gian phải đo bằng tháng mà vẫn chưa xử lý xong. Các lãnh đạo HOSE cũng chưa một lần lên tiếng chịu trách nhiệm hay xin lỗi nhà đầu tư.
Khi sàn NSE của Ấn Độ gặp lỗi hai phiên, Bộ trưởng Tài chính nước này đã phải nói đến “thiệt hại khổng lồ”.
Khi sàn TSE của Nhật Bản đóng cửa một phiên, cơ quan quản lý đã thừa nhận “làm tổn hại nghiêm trọng lòng tin của nhà đầu tư”.
Vậy khi HOSE lỗi suốt ba tháng thì ảnh hưởng với Việt Nam còn lớn đến đâu? Phải dùng từ ngữ nào để diễn tả?
Có lẽ cái hại lớn nhất là về sự suy sụp niềm tin của nhà đầu tư. Đã có bao nhiêu người bỏ HOSE để sang HNX và UPCoM, hoặc thậm chí nghỉ hẳn chứng khoán, vì nghẽn lệnh? Đã có bao nhiêu nhà đầu tư, trong nước cũng như ngoài nước, định gia nhập thị trường nhưng thấy sàn lỗi liên tục nên lại thôi? Việc khối ngoại bán ròng gần 1 tỷ USD trong mấy tháng qua cũng không loại trừ khả năng xuất phát từ lo ngại lỗi giao dịch.
Nhật Hạ
( Tổng Hợp)