Chứng kiến một diễn biến ngược chiều đáng chú ý, khi “anh cả” thuộc khối quốc doanh là Vietnam Airlines báo lỗ, còn hai hãng bay thuộc khối dân doanh bao gồm Vietjet và Bamboo Airways ghi nhận lãi. Từ đó xuất hiện chính sách hỗ trợ từ chính phủ cho “anh cả” và khối quốc doanh cần bình đẳng.
Hàng không hiện là phương thức kết nối các ngành kinh tế, nền kinh tế nhanh nhất, trực tiếp nhất và hiệu quả nhất. Việc hỗ trợ này không nên được xem như “con cá” dành riêng cho ngành hàng không, mà phải xác định đó là “món đầu tư” về lâu về dài của Nhà nước dành cho toàn bộ nền kinh tế.
Nảy sinh một số ý kiến cho rằng có nên đưa kết quả kinh doanh của các đơn vị vào hệ tham chiếu để xây dựng các gói chính sách hỗ trợ cho từng hãng bay không? Thậm chí, các hãng làm ăn có lãi rồi thì có cần phải được hỗ trợ nữa không?
Trung tuần tháng 3 vừa qua, trong cuộc họp của Thường trực Chính phủ, Thủ tướng đã tiếp tục nhấn mạnh: cần tích cực triển khai các biện pháp hỗ trợ bổ sung, đưa chính sách phù hợp, phục hồi những ngành bị ảnh hưởng, đặc biệt là du lịch và hàng không. Khi chủ trương hỗ trợ toàn ngành đã được Chính phủ nhiều lần cam kết, thì vấn đề đặt ra hiện giờ là phương thức hỗ trợ như thế nào là bảo đảm công bằng, mang lại hiệu quả thiết thực cho Nhà nước, xã hội và nền kinh tế nói chung.
Xét ở mặt bình diện xã hội theo đóng góp cho GDP, khối doanh nghiệp tư nhân hiện đang đóng góp gần 70-80%. Chưa kể các doanh nghiệp khối tư nhân thành lập và kinh doanh bằng chính dòng tiền riêng thay vì vốn nhà nước, nên yêu cầu về sự hỗ trợ cho khối doanh nghiệp này càng phải được đặt lên hàng đầu trong giai đoạn khó khăn.
Hiệp hội Doanh nghiệp Hàng không Việt Nam cho hay, ngành hàng không chịu tác động nặng nề từ ba đợt bùng phát dịch bệnh. Ước tính cả năm 2020, các hãng hàng không Việt Nam phải gánh khoản lỗ trên 18.000 tỷ đồng từ hoạt động vận tải hàng không và doanh thu giảm khoảng 100.000 tỷ đồng so với năm 2019.
Sang năm 2021, thị trường bay quốc tế vẫn đóng băng. Hai tháng đầu năm, các hãng chỉ chở được 66,6 nghìn khách quốc tế, giảm gần 99% so cùng kỳ 2019. Mảng nội địa cũng sụt giảm nghiêm trọng do dịch bệnh đợt ba bùng phát vào dịp cao điểm nhất trong năm là Tết âm lịch (27/1-26/2) nên lượng khách bỏ chỗ rất lớn.
Trong giai đoạn khó khăn, sự khác biệt nằm ở những hãng đã năng động giảm chi phí hoạt động, tăng mạng lưới đường bay nội địa, đẩy mạnh vận tải hàng hoá, liên tục tung ra các sản phẩm kích cầu, đa dạng hoá dịch vụ. Những nỗ lực đó góp phần phát triển du lịch, dịch vụ, giải quyết nhu cầu đi lại của người dân một cách an toàn và kinh tế trong năm khó khăn chung. Khả năng bình tĩnh ứng phó, không bóc ngắn cắn dài của nhóm các hãng bay tư nhân ngay từ giai đoạn đầu phòng chống dịch bệnh, thay vì có thể gây ra sự bất lợi cho chính họ trong quá trình kiến nghị gói hỗ trợ, thì thậm chí cần phải được xem như một yếu tố để xem xét ưu tiên.
Đại diện lãnh đạo Vietjet bày tỏ quan điểm, một trong những nền tảng của mục tiêu “hùng cường” là hỗ trợ hình thành các tập đoàn kinh tế tư nhân có sức mạnh và thương hiệu quốc gia, quốc tế, đồng thời thúc đẩy các doanh nghiệp vừa và nhỏ, khu vực nông nghiệp nông thôn, các công ty khởi nghiệp. Để làm được điều này, cần đổi mới tư duy, cần sự quyết liệt, hiệu quả bằng chính sách thống nhất xuyên suốt từ Chính phủ, bộ ngành, địa phương.
Năm 2020, chính sách hỗ trợ các hãng hàng không gặp khó do bão Covid-19 của Nhà nước đã có tác dụng tích cực. Chẳng hạn, với Vietnam Airlines, việc giảm 50% giá, phí dịch vụ cất hạ cánh giúp hãng này giảm chi phí 155 tỷ đồng; giảm thuế bảo vệ môi trường với nhiên liệu bay giảm chi phí 164 tỷ đồng (dự kiến năm 2021, con số này khoảng 430 tỷ đồng). Với Bamboo Airways, tổng số tiền hãng này được hưởng từ các khoản giảm trừ là 120 tỷ đồng.
Tuy một vài lần đã kiến nghị được hỗ trợ vốn để hoạt động, song, đến nay, mới chỉ có Vietnam Airlines được hỗ trợ vay 4.000 tỷ đồng lãi suất ưu đãi 4%/năm và phát hành thêm cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu để tăng vốn thêm 8.000 tỷ đồng.
Do vậy, VietJet Air đề nghị được vay tín dụng 4.000-5.000 tỷ đồng trong ba năm 2021-2023 và hỗ trợ lãi suất khoảng 4% cho khoản này; Bamboo Airways đề nghị được vay dài hạn 5.000 tỷ đồng với lãi suất ưu đãi dưới hình thức tái cấp vốn lãi suất 0% và 5.000 tỷ đồng vay dài hạn khác từ các ngân hàng thương mại có hỗ trợ lãi suất.
Hiện Nghị quyết 84 quy định giảm 2% lãi suất cho vay trực tiếp, cho vay gián tiếp đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa mà nhiều DN hàng không không thuộc đối tượng này.
“Khi đó chúng ta sẽ có một quốc gia đổi mới, cải cách để thu hút được các nguồn lực”, lãnh đạo Vietjet nói, mong muốn Chính phủ kiến tạo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các khu vực kinh tế, giữa các doanh nghiệp với nhau. Đại diện Bamboo Airways cũng nhiều lần khẳng định quan điểm, điều mà hãng mong muốn là các doanh nghiệp hàng không trong nước đều được bình đẳng trong việc tiếp cận các khoản vay ưu đãi, không phân biệt doanh nghiệp Nhà nước hay doanh nghiệp tư nhân.
“Chúng tôi không mong được ưu tiên. Chúng tôi chỉ mong được đối xử bình đẳng”, lãnh đạo Bamboo Airways nói.
Hàng không Việt Nam có khả năng phục hồi trước, có điều kiện vươn dậy so với nhiều hãng hàng không thế giới khi mà cấu trúc thị trường hàng không thay đổi vì đại dịch COVID-19 thì hoàn toàn có thể nhận diện lại cơ hội hay thách thức đặt ra với hàng không Việt Nam nên cần đối xử bình đẳng với hàng không